Wō sit't dat fandóóeğ mit däi ōstfräisk īdentitäit? Wō säint däi Ōstfräisen sük sülst? D'r kan me häil gāu up antern: Dat gift rājn ğīn dóóten up disser fróóeğ. Man wī köönent wal in dat ferlēden uemkīken un us bīdüüden, wō dat walēr west het.
Gift 'n ōstfräisk īdentitäit? Is d'r 'n fersğēl tüsken ōstfräisk un fräisk? Of gift dat in 't Ōstfräisland blōt noch Düütsken un Eurōpēsken? Un bünt sükker fróógen fan bīlang?
Je, dat lööv 'k wal! Dat Friesisches Forum het 'n setje lēden disser stikkers undwikkelt un ūtdóón:
 |
| Ich bin deutscher Staatsbürger friesischer Nationalität |
Däi fräisk īdentitäit bīstājt, ōk in 't Ōstfräisland noch altīd. Düs gift 't disser stikker ōk. Wō hebbent däi Ōstfräisen sük walēr föylt? Un wō sit't dat fandóóeğ? Lóót't us ērst bī d' Nōrdfräisen un bī d' Westfräisen kīken, um dat däi ōstfräisk īdentitäit in 'n grōterder kuntekst stājt.
Nōrdfräisland un Westfräisland
In Nōrdfräisland wurdent däi bīwōners al insent nóó d' īdentitäit bīfrağt. Rūğweğ 50.000 minsken dēdent dō mäinen, dat säi Nōrdfräisen bünt. Düs gift 't dor fan sülst ōk minsken, däi sük blōt as Fräisen säint. Äin fan disser lüü was Jens Emil Mungard (1885-1940). Föör sīn īdentitäit is häi in 't 'KZ Sachsenhausen' bī Berlīn döör däi nóósīs fermōrd't worden un hār sük, tēgendes dat geböörde, altīd föör 'n äigenstóónderğ fräisk īdentitäit inset't.
In Westfräisland wur däi īdentitäit fóóker unnersöcht. D'r gift dat ōk rājn wat dóóten tau:
1581 hār däi Rēpublik fan d' Feräint Nēderlân sük óóofhangelk fan Spóónje móókt. Nóó rūğweğ 450 joer föylt sük 'n grôt däil fan d' Westfräisen altīd noch Fräies. Un in däi ferlēden joren bünt dat aldēğs noch mēr worden. Häilundal wat bīsünners in däi tīden fan dat glōbóólisææren.
Däi düütsk īdentitäit in 't Ōstfräisland?
Ōk in 't Ōstfräisland gift dat altīd noch lüü däi sük sülst as 'Fräies' säint. Däi düütsk īdentitäit het hir recht lóót inslóón. D'r gift 't twei fersğēlend räidens tau:
- Ērstens gaf 't in 't grôtst pârt fan 't Ōstfräisland häil lâng ğīn hōğdüütsk tóól. 'T gaf man äits 'n fräisk ōrtóól, Nēderlandsk un Ōstfräisk Plat. Hōğdüütsk wur ērst in 't 19. äiw sğrifttóól in 't Ōstfräisland. Tēgen 1800 was 't Ōstfräisland mesğīn däi läest strēk in 't Düütsk Rīk wor 't Hōğdüütsk noch näit as sğrifttóól anwend’t wur.
- Twäidens wur dat Düütsk Rīk recht lóót, in d' ferlōp fan dat joer 1871, sticht't.
Föör däi Ōstfräisen gaf 't ğīn tóól un ōk ğīn räecht nóósjenóólstóót, wor me sük mit īdentifisææren kun. Būten dat gaf 't ōk noch däi fräisk īdentitäit, däi dō net sō stārk was as in 't Nōrdfräisland un in 't Westfräisland.
Ōstfräisk īdentitäit tüsken 1800 un 1960
Nū willent wī us 'n poer föörbiller fan däi ōstfräisk īdentitäit bīkīken. 1838 sğrēv Johann Lange in 't föörwōrd fan sīn bauk 'Sanghfona - Plattdütsk-ostfreeske Rimen, Vertelsels un Döentjes':
In dat sülverğ bauk stājt ōk 'n dicht "De Veermann na Delfsiel". Hir säeğt däi fērman:
Wō mautent wī disser tekst bīgrīpen?
William Foerste publisæærde 1938 sīn bauk 'Der Einfluß des Niederländischen auf den Wortschatz der jüngeren niederdeutschen Mundarten Ostfrieslands'. Foerste sğrift 'n bītje wat ōwer däi fräisk īdentitäit un bīnōmen ōwer däi düütsk un nēderlandsk īdentitäit. Bī däi intellektuwellen het 't fan sülst 'n poer düütsknóósjeóólen gēven, man föör däi n'rmóóel Ōstfräisen spöölde däi düütsk īdentitäit ğīn ruel. Dat köönent wī ōk bī däi bōren-un-tōgen Emder Fritz Lottmann (1880-1918) säin. 1919 wur sīn bauk 'Dat Hus sünner Lücht' publisæært. In dat bauk prōt'dent däi hōvdfīgööken fan 'däi Düütskers', wat dō föör däi hōvdfīgöören fröem lüü, düs ğīn Fräisen of Ōstfräisen, wassent.
Ōk nóó d' twäied wērldōrlauğ föyldent sük däi Ōstfräisen bīnōmen as Fräisen of Ōstfräisen. Däi Ōstfräisen bīlīktäikendent däi häimtferdrēven un al bīwōners fan of Póópenbörğ (Papenburg) of nóó dat Ollenbörğmer (Oldenburg) gewest tau as 'däi Düütsken'. In dit video köönent wī säin wat Dr. Bernhard Parisius (direkter fan dat Lēğsaksisk Stóótsarkīf in Auerk) d'r tau säeğt:
Däi uemslağ (1960-1990)
1936 sğrēv Tjabbe Wiesenhann dat bauk 'Hochdeutsch und Ostfriesisch', binnen sīn tīd dat 'einzige umfassende sprachwissenschaftliche Untersuchung', as däi Ōstfräisk Landskup sğrift. Up dat wērdrükken 1977 sğrift däi ūtgēveräj (Verlag) Schuster ūt Læær: "Wiesenhann betont sicherlich manchmal ein wenig zu sehr die Eigenständigkeit des ostfriesischen Platt". Bōvendēm was dat wērdrükken fan Schuster umnöymt worden in 'Einführung in das ostfriesische Niederdeutsch'. Däi tóól dürs näit mēr blōt Ōstfräisk häiten. Fan nū of an mus d'r ōk 'Niederdeutsch' up 't bauk stóón!
Tüsken 1960 un 1990 het 'n näej īdentitäitsbīsef undstóón. 'T gift taumóól minner täikens däi fertöönent, dat 't Düütsk frömd is. Binnen disser tīd word't däi bīgrip 'Platdüütsk' allerwēgens pusjt. Däi näej bauktittel föör Wiesenhann sīn wārk is mesğīn 'n täiken fan disser tīd. 1988 wur dat 'Platdüütskbüro' fan däi Ōstfräisk Landskup sticht't. Allerwēgens wur 'Ōstfräisk' mitäins '(Plat)düütsk'. Düütsk was rājn näit mēr sō frömd as in 't 19. äiw of as in d' 1950er joren, 'Platdüütsk' wur alweğ mēr as blōt 'n tóólwäitenskupelk bīgrip. Tēgen 1990 was 'n grôt däil fan däi ōstfräisk īdentitäit ferdwēnen.
Däi maudern ōstfräisk īdentitäit (nóó 1990)
Wat is d'r noch ōwer blēven fan däi ōstfräisk īdentitäit? Gift 't ğīn äigen fräisk īdentitäitsbīsef mēr, as in Nōrd- un Westfräisland? Wō fööl Ōstfräisen säint sük sülst blōt noch as 'Ōstfräisen' of 'Fräisen'? Un wō fööl Ōstfräisen säin sük blōt noch as 'Düütsken'? Gift 't ōk 'n eurōpēsk īdentitäit of köönent Ōstfräisen sük 'Fräies' un tēvens ōk 'Düütsk' föylen? Dat antern is: Wī wäiten 't näit! Dor höyvent wī näej wäitenskupelk unnersöykens föör hebben.
Allerwēgens in 't Ōstfräisland säint un höörent wī däi bīgrip 'Platdüütsk'. Man dat maut je ōk lüü gēven, däi sük föör däi ōstfräisk īdentitäit insetten daunt. Anners kan dat sükker môj stikkers näit gēven un anners kan me däi Ōstfräisen ōk näit as minnerhaid ankennen.
1997 wur däi 'róómkuntrakt tau 't bīsğīrmen fan nóósjenóóel minnerhaiden' (Rahmenübereinkommen zum Schutz nationaler Minderheiten) róótīfīsæært. Nóó 25 joer word't 't nū tīd dat dat landsrēgææren in Hōnöywer (Hannover) insent unnersöyken dājt, wō dat mit däi īdentitäit fan däi Ōstfräisen fandóóeğ sit't!
